آنژیوگرافی قلب یا رگ نگاری نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس می‌باشد که برای معاینه عروق خونی قلب استفاده می‌شود. با کمک آنژیوگرافی می‌توانید بفهمید که آیا مسیر جریان خون به قلب مسدود هستند یا خیر. در طی آنژیوگرافی قلب ماده حاجب که مخصوص پرتونگاری است استفاده می‌شود. این ماده شبیه رنگ است که با پرتو اشعه ایکس آشکار می‌شود. ماده حاجب به رگ‌های خونی قلب تزریق می‌شوند. با کمک ین عکس‌ها می‌توان وضعیت رگ‌های خونی را بررسی کرد. در صورت لزوم پزشک می‌تواند به وسیله آنژیوپلاستی گرفتگی رگ ها را درمان کند.

آنژیوگرافی قلب چیست ؟

آنژیوگرافی عروق کرونری پروسه‌ای است با عنوان کاتتریزاسیون قلبی که به وسیله آن می‌توانند بیماری های قلبی و عروقی را تشخیص دهند تا بتوانند آن‌ها را درمان کنند. آنژیوگرافی عروق کرونر می‌تواند به درمان بیماری‌های قلبی که شایع ترین مورد استفاده‌ی روش کاتتریزاسیون قلبی است کمک کند.

برای آنژیوگرافی نیاز است که ماده‌ای رنگی که توسط اشعه ایکس دیده می‌شود به عروق خونی تزریق شود. دستگاه اشعه ایکس قادر است با سرعت تصاویر را نشان دهد و این امکان راپزشک قادر است که شریان های قلبی گرفته را در طی آنژیوگرافی کرونر باز کند.

مزایای آنژیوگرافی

همانطور که در بالا هم گفتیم آنژیوگرافی، درمان نیست بلکه راه تشخیص بیماری است. در این روش وضع عروق قلب شخص بیمار مشخص می‌شود و پزشک می‌تواند نوع درمان را با اطمینان خاطر تعیین کند. مزایای آنژیوگرافی عبارتند از:

1. کاهش هزینه
2. کاهش عوارض بعد از جراحی
3. تشخیص بهتر بیماری و کوتاه شدن دوره بستری بیمار

از آنژیوگرافی نه تنها برای عروق قلب استفاده می‌شود بلکه برای بررسی عروق مغز، ریه، دستگاه گوارش و کلیه نیز کاربرد فراوانی دارد.

علائم بیماری عروق کرونر 

پزشک در صورت وجود علائم زیر ،انجام آنژیوگرافی عروق کرونر را توصیه کند:

• داشتن علائم بیماری سرخرگ کرونری مانند درد در قفسه سینه یا آنژین صدری
• درد در قفسه سینه، فک، گردن یا بازو که علت آن توسط سایر آزمایشات مشخص نشده است.
• درد جدید یا در حال افزایش در قسمت قفسه سینه (آنژین صدری بی ثبات)
• بیماری مادرزادی قلب
• نتایج غیرطبیعی تست استرس قلبی غیرتهاجمی
• مشکلات سایر عروق خونی یا آسیب دیدگی در قسمت قفسه سینه
• مشکل در دریچه قلب که نیاز به جراحی دارد.

دقت شود :  عموما آنژیوگرافی بعد از انجام آزمایشات قلبی غیرتهاجمی مانند الکتروکاردیوگرام، اکوکاردیوگرام یا تست استرس توصیه خواهد شد.

اقدامات قبل از انجام آنژیوگرافی

در برخی از موارد ممکن است آنژیوگرافی به صورت اورژانسی انجام شود، اما عموما آن را با برنامه ریزی قبلی انجام می‌دهند و شما باید خود را برای انجام آنژگرافی آماده کنید. این امکان وجود دارد که از شما خواسته شود که به بیمارستان مراجعه کنید تا بررسی کنند که آیا آنژیوگرافی بر روی شما انجام شود یا خیر.

ابتدا درباره سابقه پزشکی شما مانند داشتن آلرژی سوال می‌شود. در صورت مصرف هر گونه دارویی باید به پزشک اطلاع دهید تا در صورت لزوم برای انجام آنژیوگرافی دارو قطع شود. معاینات فیزیکی و آزمایش خون برای بررسی سلامت عمومی انجام می‌شود. پزشک درباره خطرات و مزایای آنژیوگرافی، نحوه انجام کار با شما صحبت می‌کند. همچنین پزشک از شما درباره گرفتن بی‌حسی سوال می‌کند. در صورتی که آنژیوگرافی با بی‌حسی  انجام شود باید تا چند ساعت قبل از پروسه غذا نخورید. بعد از انجام آنژیوگرافی نیز نیاز به همراه دارید.

از ساعت ۱۲ شب قبل از آنژیوگرافی چیزی نخورید یا ننوشید. یا برای مدت ۶ الی ۸ ساعت قبل از آنژیوگرافی باید ناشتا باشید.تمام داروهای خود را با جعبه آن همراه خود داشته باشید و از پزشک درباره مصرف داروها قبل و بعد از آنژیوگرافی سوال کنید.در صورتی که به دیابت مبتلا هستید از پزشک خود درباره قبل از آنژیوگرافی، انسولین یا سایر داروهای خوراکی که باید مصرف کنید سوال بپرسید. بهتر است صبح روز آنژیوگرافی داروهای انسولین، هپارین، گلی بن کلامید و متفورمین را قطع کنید. وارفارین را با توجه به جواب PT و طبق نظر و دستور پزشک از چند روز قبل باید قطع شود.باید نوار قلب  اکو کاردیوگرافی از قبل گرفته شود.چک کردن فشار خون ، مخصوصا زمانی که به فشار خون بالا و دیابت مبتلا هستید الزامی است.

مراحل انجام آنژیوگرافی عروق کرونر چیست ؟

قبل از انجام آنژیوگرافی

قبل از انجام آنژیوگرافی باید سابقه پزشکی بیمار مانند آلرژی‌ها، داروهای مصرفی و غیره بررسی شود. ممکن است بر روی فرد معاینه فیزیکی انجام شود و علائم حیاتی مثل فشار خون یا ضربان قلب نیز اندازه گیری شود.

در طول آنژیوگرافی

برای شروع بیمار بعد از پذیرش به اتاق آنژیوگرافی منتقل می‌شود. در این اتاق دستگاهی آنژیوگرافی قرار دارد که شامل یک تخت متصل به تجهیزات تابنده اشعه ایکس و صفحه نمایسگر می‌باشد. باید به پشت بر روی میز پرتو اشعه ایکس بخوابید. به علت اینکه ممکن است در طول فرآیند میز کج شود، این امکان وجود دارد که دور سینه و پاهایتان را به تخت ببندند. دوربین های پرتو ایکس در اطراف سر و سینه های شما در حال چرخش هستند تا از زوایای مختف از شما عکس بگیرند. تزریق وریدی بر روی بازوی فرد انجام شده و داروی آرام بخش و مایعات و چند داروی دیگر به فرد تزریق می‌شود. فرد دچار خواب آلودگی شدید شده و ممکن است به خواب رود، اما در طی انجام آنژیوگرافی برای انجام برخی از دستورالعمل ها می توانند از خوا بیدار شوند.
الکترودهایی که بر روی سینه فرد قرار دارند می‌توانند وضعیت قلب را در طول آنژیوگرافی کنترل کنند. فشار سنجی که دور دست فرد قرار دارد، فشار خون را اندازه می‌گیرد و به وسیله اکسیژن سنج نیز میزان اکسیژن خون بررسی خواهد شد.
این امکان وجود دارد که موی اضافی قسمتی که قرار است کاتتر وارد شود (بازو یا کشاله ران) را بتراشند. سپس محل مورد نظر را شسته ، ضد عفونی  کنند و محل با تزریق داروی بی حسی موضعی بی حس شود.
برشی نازک ایجاد و یک لوله پلاستیکی کوتاه یا غلاف به داخل سرخرگ برده می‌شود. کاتتر درون غلاف گذاشته قرار می‌گیرد و به داخل رگ خونی به سمت عروق کرونر فرستاده می‌شود. بردن کاتتر به داخل بدن، ممکن است موجب درد و ناراحتی شود و فرد نباید حرکت آن را داخل بدن احساس کند. در صورت بروز هر گونه ناراحتی باید به پزشک اطلاع دهید. سپس ماده حاجب با کمک کاتتر درون سرخرگ تزریق می‌شود. ممکن است کمی احساس گرما یا سوزش کنید، در صورتی که احساس ناراحتی کردید به پزشک اطلاع دهید.
ماده تزریق شده حاجب توسط اشعه ایکس قابل مشاهده می‌باشد حرکت ماده حاجب در رگ‌های خونی پزشک کمک می‌کند تا مناطق مسدود شده را از طریق تصاویر ببیند.بسته به شرایط ممکن است برای باز کردن رگ‌های بسته شده آنژیوپلاستی یا استنت گذاری انجام شود.
آنژیوگرافی حدودا ۱ ساعت طول می‌کشد، اما امکان دارد این زمان افزایش یابد. مخصوصا زمانی که نیاز باشد پزشک کارهای دیگری نیز انجام دهد.
برای داشتن تصاویر از اشعه ایکس استفاده می‌شود که این کار با استفاده از لوله‌ای نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر انجام می‌شود و مایعی رنگی به داخل عروق تزریق می‌شود. پزشک کاتتر را از نقطه دسترسی به داخل شریان وارد می‌کند. نقطه ورود کاتتر می‌تواند در ساعد دست یا کشاله ران شما باشد. رنگ تزریق شده باعث خواهد شد که خون موجود در عروق خونی در دستگاه اشعه ایکس قابل مشاهده باشد و قسمت های تنگ و مسدود شده را نشان دهد. لازم به ذکر است که رنگ تزریق شده از طریق ادرار از بدن شما دفع می‌شود.

بعد از آنژیوگرافی

بعد از تزریق ماده حاجب احساس سوزش یا سستی خواهید کرد. بعد از آنژیوگرافی کاتتر از بازو و کشاله ران بیرون آورده  و محل برش با فشار دست و وسایل دیگر بسته خواهد شد. سپس فرد به بخش ریکاوری فرستاده می‌شود تا بررسی های لازم بر روی وی انجام گیرد. وقتی حال عمومی فرد در وضعیت ثابت قرار گرفت او را به اتاق خودش می‌فرستند و وضعیت فرد به طور منظم کنترل خواهد شد.
در صورتی که کاتتر در کشاله ران قرار داده شده باشد، ممکن است نیاز باشد برای جلوگیری از خونریزی تا چند ساعت به پشت قرار بگیرید.
اگر کاتتر از کشاله ران وارد شود باید فرد چند ساعتی دراز بکشد تا از خونریزی جلوگیری شود. این امکان وجود دارد برای جلوگیری از خونریزی به محل شکاف فشار بیاورند و با این کار به روند بهبود سرعت ببخشند.
ممکن است همان روز از بیمارستان مرخص شوید یا اینکه احتیاج باشد شب را در بیمارستان بمانید. باید برای دفع ماده حاجب از بدن خو مایعات زیادی بنوشید. در صورت گرسنگی می توانید غذا هم بخورید.

خطرات آنژیوگرافی قلب

انجام آنژیوگرافی عروق کرونر همانطور که دارای مزایا است با خطراتی نیز ممکن است همراه باشد.

• خونریزی درزیر پوست در محل زخم : این مساله بعد از چند روز بهبود می‌یابد. در صورت مشاهده هر گونه نشانه غیرعادی می‌توانید با پزشک تماس بگیرید.
• کبودی : بهبود کبودی در قسمتی که کاتتر وارد شده است بعد از چند هفته انجام می‌شود.
• آلرژی نسبت به رنگ تزریق شده : ممکن است حساسیت به رنگ باعص ایجاد علائمی مانند بثورات شود. در صورت داشتن آلرژی به پزشک مراجعه کنید.

عوارض آنژیوگرافی قلب

آنژیوگرافی مانند بیشتر روش های تهاجمی بررسی قلب و رگ ها دارای خطراتی نیز می‌باشد. از جمله عوارض ناشی از آنژیوگرافی میتوان به در معرض تابش های پرتو ایکس اشاره کرد. این روش عموما عوارض و خطرات جدی به همراه ندارد. از جمله عوارض آنژیوگرافی می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• حمله قلبی
• سکته قلبی
• خونریزی شدید و جدی
• آسیب به کلیه ها به علا رنگ تزریق شده
• طولانی شدن عمل می تواند به آسیب بافتی ناشی از اشعه ایکس منجر شود.
• آسیب به شریان بازو یا کشاله ران ناشی از کاتتر که احتمالا در جریان خون بر روی اندام ها تاثیر می گذارد.
• مرگ (درموارد خاص ممکن است روی دهد)

انجام آنژیوگرافی قلب چه کسانی را در معرض خطر قرار می دهد؟

• افراد مسن :هر چه سن بیشتر باشد خطر آنژیو بیشتر می‌شود.
• آنژیو اورژانسی :آنژیو اورژانسی همیشه خطرناک است زیرا زمان کمتری برای برنامه ریزی وجود دارد و بیمار آمادگی لازم را ندارد.
• داشتن سابقه بیماری کلیوی :رنگ تزریقی گاهی ممکن است آسیب بیشتری به کلیه های شما وارد کند.
• گرفتگی عروق قلب :در صورت مسدود شدن یک یا چند شریان کرونر مسدود شده وجود داشته باشد.
• سابقه بیماری جدی قلبی :در صورتی که سابقه بیماری قلبی خاصی دارید باید با پزشک مورد نظر مشورت کنید.

مراقبت پس از آنژیوگرافی قلب

بعد از انجام آزمایش شما به بخش ریکاوری انتقال می‌یابید و از شما خواسته می‌شود که چند ساعت دراز بکشید تا از خونریزی ناحیه برش داده شده جلوگیری شود. روال کار به ای صورت است که عموما روز اول ترخیص می شوید، اما گاهی ممکن است لازم باشد یک شب در بیمارستان بمانید.
شما قبل از رفتن به خانه می‌توانید نتیجه آزمایش را ببینید. اما باید عکس‌های گرفته شده توسط اشعه ایکس با جزئیات بررسی شود و به همین علت نتایج برای چند هفته در دسترس نخواهد بود. پس از مرخصی از بیمارستان موارد زیر را رعایت کنید:

• تا ۴۸ ساعت بعد از ترخیص از خم و راست شدن و بلند کردن اجسام سنگین باید خودداری کنید
• از دراز و نشست ناگهانی بپرهیزید.
• عصر روز ترخیص می توانید به حمام بروید
• اگر هر گونه کبودی تا زانو یا برجستگی در محل آنژیوگرافی مشاهده کردید حتما باید آن را با پزشک خود در میان بگذارید.
• رژیم غذایی خود را با محدودیت نمک و چربی رعایت کنید.
• میوخ و سبزیجات تازه بخورید تا از یبوست جلوگیری شود.
• سیگار نکشید.
• از فعالیت های سنگین ورزشی خودداری کنید.
• از قرار گرفتن در محیط های بسیار سرد و بسیار گرم خودداری کنید.
• از قرار گرفتن در محیط های استرس زا خودداری کنید.
• مصرف قهوه و کافئین را قطع کنید.
• مصرف زیاد آب می تواند بعد از تست برای کمک به کلیه ها و دفع حاجب مفید باشد.
•  بعد از آنژیوگرافی استراحت کنید، شما در این حین نیاز به همراه دارید تا برای ۲۴ ساعت از شما مراقبت کنند.
• زمانی که دکتر به شما اجازه داد باید بخورید و بنوشید زیرا رنگ کنتراست از طریق ادرار دفع خواهد شد.
• عموما می توانید روز بعد فعالیت های روزانه خود را از سر بگیرید، اما باید برای چند روز از بلند کردن پا و ورزش شدید خودداری کنید.

آنژیوگرام چه کارهایی انجام می دهد ؟

آنژیوگرافی نشان می‌دهد که فرد چه مشکلی دارد و شدت آن در چه حد است.

• چه تعداد از سرخرگ های قلبی توسط پلاک چربی مسدود یا تنگ شده است (تصلب شرایین)
• چه چیزهایی در محل انسداد رگ های خونی وجود دارد
• چه مقدار جریان خون در رگ های مسدود شده وجود دارد
• نتایج جراحی کنارگذر سرخرگ تاجی
• جریان خون به قلب و رگ های خونی

اطلاع از این موارد به پزشک کمک می‌کند تا بهترین درمان را در نظر بگیرد. نتایج حاصل از آنژیوگرافی می‌تواند اطلاعات مفیدی را از میزان بیماری در اختیار پزشک قرار دهد. بر همین اساس ممکن است استنت گذاری در طول آنژیوگرافی انجام شود تا از انجام مراحل تکراری در آینده جلوگیری شود.

چرا انجام آنژیوگرافی قلب لازم است ؟

میتوان از آنژیوگرافی به عنوان یکی از بهترین و قطعی ترین روش‌های تشخیص بیماری های عروق خونی نام برد.

• تعیین شدت و محل تنگی و انسداد رگ های خونی که باعث ایجاد علائم بیماری خواهد شد.
• آغاز درمان برای رگ خونی
• پیدا کردن محل خونریزی
• پیدا کردن و از بین بردن لخته خون در رگ های خونی و بازگرداندن جریان خون
• درمان انواع تومورها با مسدود کردن و عرضه خون به آنها
• گرفتن نمونه خون از مناطق خاص برای تشخیص وضعیت شما
• سخت نقشه ای از رگ های خونی قبل از عمل

 بعد ازآنژیو گرافی دقت کنید

در صورت بروز موارد زیر سریعا به پزشک مراجعه کنید:

• خونریزی، کوفتگی یا برآمدگی در محل برش
• افزایش درد و ناراحتی در محل برش
• بروز علائم عفونت مانند قرمزی، ترشح، تب
• تغییر ما یا رنگ بازو یا پایی که برای عمل استفاده شده است.
• ضعف یا بی حسی در پا یا بازویی که برش انجام شده است.
• درد در قفسه سینه و تنگی نفس

در صورتی که محلی که از آن کاتتر وارد شده است خونریزی کرده و با فشار خونریزی آن بند نمی آید و محل کم کم شروع به ورم کرده است باید به پزشک مراجعه کنید.

انجام آنژیوگرافی چقدر طول می‌کشد؟

عموما ممکن است این تست ۳۰ دقیقه یا بیشتر طول بکشد. در صورتی که علاوه بر آنژیوگرافی نیاز به استنت یا همان آنژیوپاستی باشد این کار مدت زمان بیشتری طول می‌کشد. در حین انجام آنژیوگرافی ضربان قلب و ریتم شما توسط مانیتور نشان داده خواهد شد. اگر در حین آنژیوگرافی احساس ناراحتی کردید باید به پزشک اطلاع دهید.

زمان ترخیص

بعد از آنژیوگرافی این امکان وجود دارد که چند ساعت یا یک شب در بیمارستان بمانید. نوشیدن مایعات به شما توصیه می‌شود تا از کمبود جلوگیری شود و رنگ از کلیه های شما دفع شود.

پیشگیری از خونریزی بعد از آنژیوگرافی

برای پیشگیری از خونریزی بعد از آنژیوگرافی پرستار به شما آموزش‌های لازم را برای نحوه مدیریت خونریزی خواهد داد. اگر از کشاله ران آنژیوگرافی انجام شده باشد برای جلوگیری از خونریزی برای یک هفته از بلند و صاف کردن پا باید خودداری کنید.

آنژیوپلاستی

در صورتی که تصاویر حاصل از آنژیوگرافی باریک شدن یا انسداد را نشان دهد می تواند سریعا درمان شود، و ممکن است متخصص قلب و عروق تصمیم بگیرد آنژیوپلاستی یا استنت گذاری کند.