سکته یا حمله قلبی چیست؟ بررسی علت، علائم و روش های درمان

حمله قلبی، سکته قلبی یا انفارکتوس قلبی زمانی رخ می‌دهد که عضله قلب در زمان انسداد عروق خون‌رسان کرونر قلب آسیب ببیند این حالت به علت تجمع پلاکت‌ها و ایجاد لخته که موجب انسداد رگ‌ها می‌شود بروز می‌کند و بعد از انسداد رگ و نرسیدن خون به عضله قلب ممکن است علائمی را نیز تجربه کنید که به علت ایسکمی یا عدم خون‌رسانی به عضله می‌باشد.

حمله قلبی چیست ؟

وقتی حمله قلبی اتفاق می‌افتد، جریان خونی که اکسیژن را به ماهیچه‌های قلب می‌رساند به شدت کاهش یافته یا قطع خواهد داشت. همانطور که می‌دانید قلب و ماهیچه‌های آن برای زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارند. عروق یا رگ‌های قلب که ماهیچه‌های قلب از طریق آن تغذیه می‌شوند ، این رگ‌ها در طی زندگی فرد ممکن است بر اثر تجمع چربی، کلسترول و مواد دیگر باریک شوند که به این مواد پلاک گفته می‌شود. این تشکیل رسوبات و باریک شدن عروق، به آرامی اتفاق می‌افتد به این روند، تصلب شرایین یا گرفتگی عروق گفته می‌شود. زمانی که پلاک‌های تشکیل شده در عروق شکسته شده و از دیواره عروق جدا می‌شوند در اطراف آن، لخته خون تشکیل شده که این لخته خون  موجب مسدود شدن رگ‌ها خواهد شد. حال زمانی که ماهیچه‌های قلب، به علت انسداد رگ‌های قلب و عدم خونرسانی کافی، دچار کمبود شدید اکسیژن و مواد لازم شود، به این حالت ایسکمی یا کمبود خون موضعی می‌گویند. زمانی که بر اثر ایسکمی بخشی از ماهیچه‌های قلب آسیب ببیند یا از کار بیفتد به آن حمله قلبی و یا به عبارتی سکته قلبی گفته می شود.

علائم حمله قلبی

بعضی از حمله‌های قلبی ناگهانی و شدید هستند، اما بیشتر این حملات به آرامی آغاز خواهند شد و با درد و ناراحتی همراه هستند.

• احساس فشار، درد یا ناراحتی در قسمت مرکز و پشت جناغ قفسه سینه که به سمت سینه چپ یا هر دو سینه انتشار پیدا می‌کند
• احساس درد یا ناراحتی در یک یا هر دو بازو، پشت، گردن، فک یا معده
• تنفس سریع و احساس تنگی نفس همراه با احساس خفگی و سنگینی در سینه
• عرق سرد
• تهوع یا سبکی سر
• نبض سریع یا نامنظم ( گاهی اوقات نبض، آرام‌تر از حد معمول است )
• تغییر رنگ پوست به آبی و رنگ پریده
• احساس سبکی سر یا غش کردن
• احساس اضطراب

البته برخی از علائم در برخی از افرادی که به حمله قلبی دچار می‌شوند دیده می‌شود که شایع نیست، این علائم عموما در بیماران دیابتی یا مسن بروز می‌کند و شامل تعریق سرد ناگهانی بدون توجیه، سرگیجه ناگهانی، تهوع، تپش قلب ناگهانی، ضعف ناگهانی بدون توجیه می‌باشد و به اصطلاح به آن حمله قلبی خاموش نیز گفته می‌شود. علائم ممکن است حدود ۲۰ دقیقه به طول بینجامد. اما ممکن است در موارد آنژین قلبی یا سکته ناقص کمتر از ۲۰ دقیقه طول بکشد که می‌تواند با مصرف قرص زیر زبانی برطرف شود. در صورتی که به یکی از علائم بالا یا بیشتر مواجه شدید حتما به اورژانس تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه نمایید.

علت حمله قلبی

عموما حمله قلبی یا سکته قلبی  به علت گرفتگی رگ‌های عروق کرونری انسداد می‌یابد ایجاد می‌شوند. این لخته عموما در یک رگ کرونر که قبلاً به علت تغییرات آترواسکلروز باریک شده، تشکیل می‌شود. پلاک آترواسکلروزی بر روی جداره رگ ممکن است شکسته شود و این امر موجب تشکیل لخته خون یا ترومبوز خواهد شد شروع می‌شود. لخته درون عروق کرونری جریان خون و اکسیژن رسانی به عضله قلبی را مختل خواهد کرد، و اهمیت این امر موجب مرگ سلول‌های قلبی در آن قسمت خواهد شد. ماهیچه‌های قلب آسیب دیده یا از کار می‌افتند و توانایی خود برای انقباض از دست خواهند داد و عضله قلبی باقیمانده برای جبران قسمت آسیب دیده وارد عمل خواهد می‌شود. استرس شدید ناگهانی نیز ممکن است یکی از علت‌های حمله قلبی باشد.

عوامل خطر حمله قلبی

• سن: مردان بالای ۴۵ سال یا بالاتر و زنان ۵۵ ساله یا بالاتر احتمال دارد که حمله قلبی این افراد از مردان و زنان جوان بیشتر باشد.
• استعمال دخانیات: سیگار کشیدن و در دراز مدت در معرض دود بودن نیز تاثیر می‌گذارد. استفاده از داروهای محرک مانند آمفتامین یا کوکائین می‌تواند موجب انقباض عروق کرونری و باعث حمله قلبی شود.
• سابقه پره اکلامپسی: این حالت موجب فشار خون بالا در دوران بارداری می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را نیز افزایش می‌دهد.
• یک وضعیت ایمنی: داشتن بیماری مانند ورم مفاصل یا التهاب مفاصل می‌تواند خطر ابتلا به حمله قلبی را افزایش خواهد داد.
• فشار خون بالا
• رژیم غذایی ناسالم و نامناسب حاوی چربی و سدیم
• افزایش میزان کلسترول بد بالای خون: سطح بالای کلسترول LDL یا کلسترول بد به احتمال زیاد به شریان‌ها محدود می‌شود. سطح بالای تری گلیسیرید، چربی خونی است که به رژیم غذایی شما مرتبط می‌شود، همچنین خطر ابتلا به حمله قلبی را افزایش می‌دهد. همچنین سطح بالای کلسترول چربی لیپوپروتئین HDL (کلسترول خوب) خطر ابتلا به حمله قلبی را کاهش می‌دهد.
• دیابت‌: تولید کافی از هورمونی که توسط پانکراس ترشح می‌شود (انسولین) یا عدم پاسخ به انسولین به درستی باعث افزایش سطح قند خون بدن فرد شده و خطر ابتلا به حمله قلبی را افزایش خواهد داد.
• جنسیت (مرد بودن)
• ارثی بودن: در صورتی که یکی از اعضای خانواده دچار حملات اولیه قلب در سن ۵۵ سالگی برای بستگان مرد و ۶۵ ساله برای بستگان زن شده اید، ممکن است فرد نیز در معرض خطر قرار بگیرد.
• عدم فعالیت فیزیکی: عدم فعالیت بدنی موجب افزایش سطح کلسترول خون و چاقی خواهد شد.
• اضافه وزن و چاقی‌: چاقی با سطح کلسترول بالا، میزان تری گلیسیرید بالا، فشار خون بالا و دیابت همراه است.
• سندروم متابولیک‌: زمانی که فرد چاقی، فشار خون بالا و قند خون بالا دارد. سندرم متابولیک احتمال بیماری قلبی را در فرد دو برابر افزایش خواهد داد.

عوارض حمله قلبی

آریتمی قلبی: مدارهای الکتریکی قلب می توانند توسعه پیدا کنند و باعث ایجاد ریتم های غیر طبیعی در قلب شوند، که این امر می تواند جدی و کشنده باشد.

نارسایی قلبی: امکان دارد حمله قلبی به بافت قلب آسیب برساند و عضله قلب باقی مانده نمی‌تواند خون کافی را از قلب پمپاژ کند. نارسایی قلبی می‌تواند موقتی باشد، یا مزمن و ناشی از آسیب مداوم و دائمی به قلب.

ایست قلبی: قلب ممکن است به علت اختلالات الکتریکی متوقف و باعث بی‌نظمی شود. حمله قلبی خطر ایست قلبی ناگهانی را افزایش می‌دهد.

تشخیص حمله قلبی یا سکته قلبی

برای تشخیص حمله قلبی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود از جمله:

• تست نوار قلب (ECG) ، این تست می‌تواند مکرر انجام شود یا در عرض چند ساعت
• اکوکاردیوگرافی
• آنژیوگرافی قلب
• ونتریکولوگرافی هسته‌ای
• آزمایش خون

تست‌های فرآوری شده ناشی از آسیب به قلب و فاکتورهایی که خطر بالای حمله قلبی را نشان خواهند داد:

• تروپونین‌آی‌تروپونین‌تی (پروتئین‌های درگیر در انقباض‌های عضلانی)
• میوگلوبین سرم
• CPK و CPK-MB

به هنگام حمله قلبی چه باید کرد؟

ابتدا با اورژانس تماس بگیرید. باید بیمار را بی‌حرکت به پشت بخوابانید و از حرکات اضافی بپرهیزید. اگر ماسک اکسیژن وجود دارد بگذارید و از شلوغی در اطراف بیمار خودداری نمایید. بیمار باید از هرگونه ضطراب و استرسی به دور باشد. در صورتی که فشار سنج دارید بعد از گرفتن فشارخون بیمار می‌توانید قرص یا اسپری زیرزبانی نیتروگلسیرین به بیمار بدهید. اگر بیمار سابقه خونریزی مغزی یا گوارشی ندارد می‌توانید ۳ قرص آسپرین جویدنی به بیمار بدهید. تا ۵ دقیقه صبر کنید اگر فرد بهبود پیدا نکرد می‌توان در صورت طبیعی بودن فشار خون فرد دومین قرص زیرزبانی را استفاده نماید.

درمان حمله قلبی

انواع درمان حمله قلبی شامل موارد زیر است:

درمان های فوری سکته قلبی

اکسیژن رسانی : این کار از طریق قرار دادن لوله‌ای در بینی انجام می‌شود.

انتقال خون یا ترنسفیوژن : انتقال خون در افرادی که دچار حمله قلبی شده‌اند می‌تواند موجب میزان بقای کوتاه مدت آنان را بهبود بخشد.

داروها برای کنترل سکته قلبی

داروهای ضد لخته خون 

• آسپرین و کلوپیدولگرل : آسپرین سریعا باید به بیماران داده شود مگر در کسانی که قبل از مراجعه به بیمارستان آسپرین مصرف کرده باشند.
• Clopidogeral به عنوان یک داروی ضد پلاکت معمولا به مدت یک تا نه ماه مصرف می‌شود. در برخی موارد به جای آسپرین تجویز می‌شود.
• هپارین یا Heparin عموما برای بیمارانی که در معرض خطر متوسط تا زیاد قرار دارند تجویز می‌شود.
• مهار کننده گلیکوپروتئین ۲b و ۳a اغلب اوقات برای افرادی که آنژیوپلاستی می‌شوند کاربرد دارد.

نیتروگلیسیرین زیر زبانی 

نیتروگلیسیرین زیر زبانی موجب کاهش فشار خون شده، عروق اطراف قلب را گشاد می‌کند تا جریان خون زیاد شود. در برخی موارد نیتروگلیسیرین به صورت وریدی تجویز می‌شود ( این موارد شامل : آنژین عود کننده ، نارسایی احتقانی قلب و فشار خون بالا). بیماران با فشار خون خیلی پایین و ضربان قلب به شدت کم نباید نیتروگلیسیرین دریافت کنند.

مورفین 

مورفین علاوه بر کاهش درد و آرام‌بخش بودن موجب گشاد کردن عروق خونی می‌شود، و قادر است جریان خون و اکسیژن رسانی به قلب را افزایش دهد. مورفین می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و ضربان قلب را آهسته کند.

بتابلوکرها 

بتا بلاکریا B-Bkocker تقاضای اکسیژن قلب را با کاهش فشار شریانی و سرعت ضربان قلب را کاهش می‌دهد. تجویز داخل وریدی بتا بلاکر در اولین ساعات حمله قلبی می‌تواند تخریب عضله قلبی را کاهش دهد.

مهارکننده‌های سیستم رنین- آنژیوتنسین-آلدوسترون (RAAS) : ترکیبات نیترات، استاتین‌ها 

• مهار کننده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین ( ACE ) باید در روز اول به همه بیماران داده شود مگر دلایل پزشکی برای عدم مصرف آن وجود داشته باشد.
• استاتین( Statin ) کاهنده کلسترول خون می‌باشد.

آنتاگونیست‌های کانال کلسیم : دیورتیک‌ها، ملین‌ها و غیره 

بلاکر کانال کلسیم یا Calcium channel blocker برای بیماران با آنژین ناپایدار و پرینزمتال کاربرد دارد.

آتروپین

آتروپین( Atropine ) برای برادی‌ کاردی (ضربان قلب با سرعت خیلی پایین) و بلوک گره دهلیزی _ بطنی ( AV Block ) و یا وقتی هدایت الکتریکی ایمپالس عصبی به عضله قلبی آهسته شود تجویز می‌شود.

داروهای حل کننده لخته و آنژیوپلاستی اورژانسی ( PTCA )

تا ۴ الی ۶ ساعت بعد از حمله قلبی در ۹۰ درصد بیماران در رگ آسیب دیده فرد لخته تشکیل شده و برای باز کردن گرفتگی رگ از داروها و در مواردی جراحی پیشنهاد می‌شود.

آنژیوپلاستی و استنت گذاری : بهترین کاندید برای آنژیوپلاستی افراد زیر ۷۵ سال با صعود قطعه ST و یا بلوک شاخه دسته‌ای ( BBB ) می باشند. آنژیوپلاستی در صورتی که تا ۱۲ ساعت بعد از بروز علائم انجام شود بهترین نتیجه را خواهد داشت.
داروهای حل کننده لخته در مواردی تجویز می‌شود که آنژیوپلاستی امکان پذیر نمی‌باشد. بهترین کاندیدا برای درمان‌های ضد لخته شامل موارد زیر می‌باشند:

• افراد بالای ۷۵ سال و بیماران با صعود قطعه ST و افرادی که علایم در آنان بیش از ۱۲ ساعت ادامه دارد
• افراد با تجربه ترومای اخیر یا جراحی تهاجمی
• افراد با زخم پپتیک فعال
• زنان باردار

درمان‌های حل کننده لخته در افرادی با شرایط زیر منع مصرف وجود دارد :

• بیمارانی که فشار خون کنترل نشده دارند.
• بیمارانی که اخیرا هر گونه خونریزی را تجربه کردند.
• بیماران با قطعه ST پایین رفته

جراحی بای پس عروق کرونر( CABG : (CABG روش انتخابی برای باز کردن رگ مسدود در بیماران با آنژین شدید به خصوص آنهایی که دو (یا بیشتر) رگ تنگ یا مسدود دارند. قفسه سینه باز می‌شود و خون قلب وارد ماشین قلبی-ریوی می‌شود. قلب در طول جراحی فعالیت مکانیکی و الکتریکی ندارد. شریان یا ورید از جای دیگری از بدن برداشته شده و به محل مسدود رگ پیوند زده می‌شود. در نتیجه خون از طریق عروق جدید در اطراف انسداد برقرار می‌شود.

تغییر در شیوه و سبک زندگی

• حفظ وزن سالم با رژیم غذایی سالم حاوی مقادیر پایین چربی اشباع ، چربی ترانس ، کلسترول و نمک استفاده کنید.
• وزن خود را در سطح سالمی حفظ نمایید .
• حداقل روزانه ۳۰ دقیقه ورزش نمایید .
• سیگار نکشیدن
• ورزش منظم
• کنترل و مدیریت استرس
• کنترل فشار خون بالا
• کنترل کلسترول بالا
• کنترل دیابت
• پزشک خود را به شکل منظم ملاقات نمایید و داروهای خود را درست مطابق دستور پزشک مصرف کنید