یکپارچگی حسی در کاردرمانی از جمله رویکرد های کاردرمانی می باشد که در مشکلات حسی کاربرد دارد. اختلال یکپارچگی حسی ممکن است در وضعیت های مختلفی از جمله کودکان اتیسم دیده شود. حواس این افراد دچار مشکلاتی می شود که ظرفیت حسی آنها از حالت عادی بزرگتر یا کوچک تر می شود. در نتیجه این افراد دچار کم حسی و یا بیش حسی در حواس مختلف خود خواهند شد. در ادامه بیشتر در این زمینه خواهیم خواند.
اختلال یکپارچگی حسی
یکپارچگی حسی به روند اطلاق میشود که در طی آن مغز تجربه های حسی مختلف از جمله بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه، حرکت، آگاهی بدنی و جابجایی نقطه ثقل بدن را تفسیر و سازماندهی می کند. خانم جین آیرز(متخصص کاردرمانی) نظریه یکپارچگی حسی و نحوه کاربرد آن را در کودکان با نیازهای ویژه مطرح نمود.
علت اختلال یکپارچگی حسی
یکپارچگی حسی پایه و اساس رفتارها و یادگیری پیچیده ای گاهی در برخی از افراد یکپارچگی حسی به نحو موثر و صحیحی رشد نمی کند، در چنین حالتی مشکلاتی در زمینه یادگیری، رشد و رفتار حاصل خواهد شد. یکپارچگی حسی فرآیندی عصب شناختی است که اطلاعات حسی بدست آمده از بدن فرد و محیط را سازماندهی می کند و برای کاربرد موثر و مناسب بدن در محیط، به کار میگیرد. البته نکته قابل توجه این است که کودک باید فعالانه دروندادها را سازماندهی و برای عملکرد در محیط استفاده کند. جنبه های زمانی و مکانی دروندادهای حسی مختلف، تفسیر و تداعی می شوند و در نهایت یکپارچه می گردند.
یکپارچگی حسی در کاردرمانی، پردازش اطلاعات است. مغز باید اطلاعات حسی را یکپارچه کند. اهمیت امر پردازش اطلاعات حسی، به میزانی است که هشتاد درصد ازکل سیستم عصبی در این زمینه پردازش اطلاعات حسی درگیر می شوند. نظریه یکپارچگی حسی در صدد توصیف مسائل زیر است: ارتباط بین نقایص تغبیر اطلاعات حسی که از بدن و محیط دریافت می شوند و نقایص یادگیری تحصیلی یا عصبی – حرکتی در افرادی که اختلال یادگیری یا خام حرکتی دارند.
کاردرمانی حسی چیست؟
رژیم یا همان کاردرمانی حسی یک استراتژی درمانی است که جهت درمان بسیاری از اختلالات پردازش حسی به کار گرفته می شود.به طور کلی،آن دسته از کودکانی از اختلالات پردازش های حسی رنج می برند،این کودکان با انتخاب روش درمانی کاردرمانی حسی، این امکان را دارند تا از نظر حسی بسیار آرام‌تر و همچنین سازمان یافته تر نیز باشند.
از دیگر مزایای انتخاب و استفاده از روش تاثیر گذار کاردرمانی حسی میتوان به شرکت کردن بیمار در تمامی فعالیت ها اشاره کرد.اگر به طور جزئی تری بخواهیم کاردرمانی حسی را برای شما عزیزان شرح دهیم باید بگوییم که کاردرمانی حسی، یک برنامه تمرینی جهت سازگاری بسیاری از کودکان با محیط هایی همانند ؛ خانه، مدرسه، مهد کودک و … است.
کاردرمانی حسی چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که این نوع از کاردرمانی، به بسیاری از کودکان کمک می کند تا با استفاده از این روش تاثیرگذار به نیاز های جسمی و حرکتی خود کمک و آنها را مدیریت کنند.
همچنین کاردرمانی حسی برای آن دسته از اختلالاتی که سبب کاهش توجه، سطح فعالیت، یادگیری،تغییر در رفتار، رشد مهارت های کودک می شود را کاهش و یا به طور کامل از بین ببرد.
اهداف کاردرمانی حسی
کاردرمانی حسی یکی از انواع مداخلات کاردرمانی است که در بسیاری از انواع اختلالات در کودکان و بزرگسالان کاربرد دارد.
یکی از انواع مداخلات حسی، یکپارچگی حسی می باشد که در طی آن هدف افزایش پاسخ ها و رفتار های انطباقی در فرد است. هدف از انجام یکپارچگی حسی کاهش رفتار های غیر طبیعی است که در کودکان دیده میشود.
مداخلات حسی دیگری نیز در کاردرمانی انجام می شود تا بیش حسی یا واکنش بسیار زیاد و غیرطبیعی به یک محرک در افراد کاهش پیدا کرده و فرد بتواند عملکرد روزانه خود را انجام دهد.
کاربرد کاردرمانی حسی
طبق پژوهش هایی که اخیرا انجام شده، بسیاری از رفتار های کودکان که غیر طبیعی و عجیب به نظر می رسد ریشه در بر هم خوردن میزان درک حواس مختلف است. حتی در برخی از اختلالات مانند اختلال یادگیری می توان از رویکرد های حسی استفاده کرده و نتایج خوبی کسب کرد.
انجام مداخلات حسی در کودکان اوتیسم، کودکان دارای انواع اختلال یادگیری، کودکان با مشکلات رفتاری، بیش حسی ها و درد های غیر طبیعی که بعد از ضایعات ارتوپدی در افراد ایجاد می شود و… کاربرد دارد.
علائمی که نشان دهنده بر هم خوردن ادراک حواس است شامل :
- ترس شدید کودک از ارتفاع یا ناامنی جاذبه ای
- تمایل کودک به اینکه مدام از پله یا ارتفاعات مختلف بالا برود.
- کودک اشیا ی مختلف و اسباب بازی هایش را در دهانش می گذارد.
- کودک همه چیز را می بوید.
- کودک نمی تواند برخی از بافت های غذا را در دهان تحمل کند و دچار بدغذایی شده است.
- کودک پرخاشگر است و مدام خودش را به زمین یا دیوار می کوبد.
- تحمل کودک نسبت به درد بسیار بالاست.
- از چرخاندن اشیا در مقابل چشمش لذت می برد.
- کودک تمایل شدید به لمس اشیای مختلف و افراد دارد.
اگر هر یک از علائم فوق در کودک وجود داشت، او نیازمند دریافت مداخلات حسی است. در ادامه برخی از تمرینات موثر برای بهبودی این علائم ذکر خواهد شد.
یکپارچگی حسی در کودکان
یکی از بارزترین نمونه های حوزه تخصصی کاردرمانی که در رشد درک کودکان مورد استفاده قرار گرفت، تمرکز بر پردازش حسی به ویژه در مورد حواس سطح بالا (تعادلی، لامسه و عمقی) است. در حوزه کاردرمانی و از نقطه نظر یکپارچگی حسی، این حواس بسیار مورد تأکید قرار می گیرند، زیرا حواس ابتدایی و اصلی هستند و روابط متقابل کودکان با جهان را در سالهای اولیه زندگی کنترل حواس سطح پایین (بینایی و شنوایی) نیز بسیار مهم هستند و همگام با رشد کودک آشکارتر می شوند و غلبه بیشتری می یابند، یکپارچگی حسی در کاردرمانی، حس پایه و اساسی است که کارهای پیچیده بر آن استوار می گردد.
بیمارانی که دارای اختلالات یکپارچگی حسی دارند چه ویژگی های دارند:
افرادی وه دچار اختلال می باشند و به مداخلات یکپارچگی حسی در کاردرمانی نیاز دارند، ویژگی های زیر را خواهند داشت:
- مشکلات تنظیم و تعدیل حسی
- مشکلات تمیز و ادراک حسی
- اختلالات پردازش دهلیزی – حس عمقی
- کنش پریشی یا مشکلات مربوط به توانایی های برنامه ریزی حرکتی
همانطور که در بالا ذکر شد بیماران دارای اختلالات یکپارچگی حسی ۴ ویژگی بالا را دارند و همین ویژگی ها باعث ایجاد مشکلاتی در این بیماران می شود.
رژیم حسی در اختلالات حسی
یکی دیگر از مداخلات در اختلالات حسی، استفاده از یک رژیم حسی موثر است. در این روش ،فعالیتها به صورتی ملایم و سرگرم کننده معرفی می شوند. این کار می توانند طیف وسیعی از حواس را تسکین دهد. این روش برای بیمارانی که در خانه تمرین می کنند بیشترین تاثیر را دارد. بسته به حسی که تحت تاثیر است، درمان کاردرمانی همچنین می تواند شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از رویکرد یکپارچگی حسی
- مداخلات بینایی. برای بهبود مهارت های بینایی-حرکتی، مناسب برای افرادی که در خواندن و نوشتن مشکل دارند.
- مداخلات شنیداری. که به افراد گفته می شود که فرکانس ها و الگو های متفاوتی از صدا ها را گوش بدهند. برای تحریک مغز، هنگامی که راه می روند یا روی تخته تعادل قرار دارند، این کار را انجام می دهند.
- روان درمانی برای افرادی به دلیل اختلالات حسی، دچار اختلال خلق شده اند.
- گفتار درمانی
اختلال یکپارچگی حسی در اوتیسم
در اوتیسم، یکپارچگی حسی نقش مهمی ایفا می‌کند. این موضوع به این معناست که افراد با اوتیسم ممکن است تجربه حسی متفاوتی داشته باشند. ممکن است حساسیت بیش از حدی نسبت به روشنایی، صدا، بوها و حس لمس داشته باشند یا به طرز واعجاب‌آوری به حس ها عکس العمل نشان دهند. بعضی از افراد با اوتیسم تمایل دارند محیط خود را محدود کنند تا اطلاعات حسی را تنظیم کنند و از دستگاه های ایمنی مانند فشرده کننده ها یا گوشواره ها استفاده می کنند. درک یکپارچگی حسی باعث می شود تا فردان با اوتیسم و خانواده هایشان راه هایی را برای تنظیم تحریکات حسی و ایجاد محیط های پایدار و آرام ارائه دهند. همچنین، در تمرینات توانبخشی و آموزش ها، روی تنظیم احساسات و استفاده از تکنیک های مدیریت احساسات تمرکز کرد. این کمک می‌کند تا فرد با اوتیسم بهبود یابد و توانایی ها و مهارت های خود را در ارتباط با دنیای حسی بهبود ببخشد.
کاردرمانی حسی
یکپارچگی حسی، یکی از مفاهیم مهم در حوزه کاردرمانی است که به معنای توانایی تجربه و ادراک هماهنگ از حواس مختلف بدن، برای شناخت بهتر محیط اطراف و همچنین بهبود روابط اجتماعی و شخصی است.
کاردرمانان از این مفهوم برای ارتقای کیفیت زندگی بیماران با استفاده از تمریناتی که برای بهبود هماهنگی حسی طراحی شده اند، استفاده می کنند. این تمرینات می توانند شامل تحریک حسی، ماساژ، تمرینات تعادلی و ورزشی، تمرینات تنفسی و موارد دیگر باشند.
هدف از این تمرینات، بهبود هماهنگی حسی بیماران است تا بتوانند احساسات و حس های خود را بهبود بخشند و بهتر با محیط اطرافشان ارتباط برقرار کنند. به عنوان مثال، برخی از بیماران با مشکلات حسی مواجه هستند که با تمرینات مربوط به یکپارچگی حسی می توانند بهبود یابند، مثل بیمارانی که مشکلاتی در تشخیص درد دارند، بیمارانی که درک درستی از دمای بدن ندارند یا بیمارانی که با مشکلات حرکتی دست و پا مواجه هستند.
